ชื่อผู้เขียน นางสาวอภัญญา มนูญศิลป์
ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน
มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ เผยแพร่เมื่อปี 2548
ความเป็นมาและความสำคัญของปัญหา
- ปัจจุบันโลกมีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีได้เข้ามามีบทบาทมากขึ้นในชีวิตมนุษย์ มนุษย์ใช้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการปรับปรุงคุณภาพชีวิตให้มีความสะดวกสบายมากขึ้น และใช้กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ในการแสดงหาความรู้และแก้ไขปัญหาที่เกิดขึ้นในชีวิตประจำวัน การพัฒนาทักษะทางวิทยาศาสตร์ในระดับปฐมวัยจึงเป็นความจำเป็นอย่างยิ่ง เนื่องจากเด็กปฐมวัยเป็นวัยที่มีความสำคัญในการพัฒนาการเรียนรู้และพัฒนาการทุกด้านมีการพัฒนาไปอย่างรวดเร็ว โดยเฉพาะอย่างยิ่งพัฒนาการทางด้านสติปัญญา เป็นช่วงที่เด็กจะเกิดการเรียนรู้มากที่สุด ฉะนั้น การจัดการศึกษาหรือการจัดสภาพแวดล้อมให้กับเด็กวัยนี้ ควรคำนึงถึงความพร้อมและจัดให้สอดคล้องกับพัฒนาการของเด็ก เพราะเด็กวัยนี้เรียนรู้ได้ดีจากการมีประสบการณ์ตรงและได้ลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง
- การพัฒนาทางสติปัญญาในเด็กปฐมวัยส่วนใหญ่ จะใช้กิจกรรมการเล่นเป็นหลัก เพราะขณะที่เด็กเล่นเด็กได้ใช้ความคิดหลายแบบ เช่น ความคิดแบบกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ คือ ได้สังเกต พิจารณา ทดลองทำ สรุปผล เด็กได้คิดฝันอย่างอิสระ หรือคิดแบบสร้างสรรค์จินตนาการ นอกจากนี้การเล่นตามความคิดจะช่วยส่งเสริมการทำงานในเด็กด้วย
- กิจกรรมเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ เป็นส่วนหนึ่งของการจัดกิจกรรมกลางแจ้ง สำหรับเด็กวัย 3-6 ปี ที่ช่วยส่งเสริมทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ด้านทักษะการสังเกตและจำแนกของเด็กปฐมวัย โดยจัดให้เด็กได้เล่นสัมผัสกับธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมโดยตรง ซึ่งจะกระตุ้นความสนใจให้เด็กอยากรู้อยากเห็น ช่วยเพิ่มพูนประสบการณ์ ความสามารถในเชิงก่อสร้าง เด็กมีโอกาสคิดสร้างสรรค์จินตนาการ ก่อให้เกิดประโยชน์และคุณค่าต่อการพัฒนาทางด้านสติปัญญาได้อีกทางหนึ่ง
จากเหตุผลดังกล่าว ผู้วิจัยต้องการศึกษาว่า การจัดกิจกรรมกลางแจ้งโดยจัดให้เด็กปฐมวัยได้ปฏิบัติกิจกรรมการเล่นน้ำ เล่นทราย และเล่นมุมช่างไม้ มีผลต่อทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ด้านทักษะการสังเกต และทักษะการจำแนกประเภทอย่างไร และผลที่ได้รับจากการวิจัยครั้งนี้จะเป็นแนวทางให้ครู และผู้เกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาปฐมวัยได้นำไปปฏิบัติเพื่อส่งเสริมทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ของเด็กปฐมวัยต่อไป
วัตถุประสงค์ของการวิจัย
เพื่อเปรียบเทียบทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ของเด็กปฐมวัย ด้านทักษะการสังเกตและทักษะการจำแนกประเภท ระหว่างเด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบมีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ กับเด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบไม่มีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้
สมมติฐานการวิจัย
ในการศึกษาครั้งนี้ ผู้วิจัยได้ตั้งสมมติฐาน คือ เด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบมีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ มีทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ด้านทักษะการสังเกต และทักษะการจำแนกประเภทสูงกว่าเด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบไม่มีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้
ขอบเขตของการวิจัย
ขอบเขตประชากร : เด็กชั้นอนุบาลปีที่ 1 โรงเรียนสาธิตสถาบันราชภัฏเชียงใหม่ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2541
ขอบเขตเนื้อหา : เนื้อหาที่ใช้สอนเพื่อให้เด็กได้รับทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ด้านทักษะการสังเกต และทักษะการจำแนกประเภท โดยใช้วิธีการจัดประสบการณ์ทางวิทยาศาสตร์แบบไม่เป็นทางการ คือ จัดให้มีที่เล่นน้ำ บ่อทราย มุมช่างไม้ โดยครูเป็นผู้จัดเตรียมวัสดุอุปกรณ์ และเครื่องมือต่าง ๆ ในการปฏิบัติกิจกรรมอย่างหลากหลาย และให้เด็กเลือกปฏิบัติกิจกรรมอย่างอิสระด้วยวิธีการของเด็กเอง ในระหว่างเด็กปฏิบัติกิจกรรม ครูจะเป็นผู้สนับสนุนและกระตุ้นเร้าให้เด็กเกิดความสนใจที่จะใช้วัสดุอุปกรณ์และเครื่องมือต่าง ๆ ในการศึกษาและทำการทดลองในเรื่องต่าง ๆ อีกทั้งเป็นผู้อำนวยความสะดวกและคอยให้ความช่วยเหลือเมื่อเด็กต้องการ
ตัวแปรในการวิจัยครั้งนี้แบ่งออกเป็น
1. ตัวแปรอิสระ คือ
1.1 กิจกรรมกลางแจ้งแบบมีการเล่นน้ำ เล่นทราย และเล่นมุมช่างไม้
1.2 กิจกรรมกลางแจ้งแบบไม่มีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้
2. ตัวแปรตาม คือ ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ด้านทักษะการสังเกต และทักษะการจำแนกประเภท
นิยามศัพท์เฉพาะ
- เด็กปฐมวัย หมายถึง เด็กชายและเด็กหญิง อายุระหว่าง 4-5 ปี ซึ่งกำลังเรียนอยู่ในชั้นอนุบาลปีที่ 1 โรงเรียนสาธิตสถาบันราชภัฏเชียงใหม่ ปีการศึกษา 2541
- ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ หมายถึง ความสามารถที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติและฝึกฝนกระบวนการทางความคิด ในการค้นคว้าหาความรู้และแก้ปัญหาทางวิทยาศาสตร์ได้อย่างคล่องแคล่วและชำนาญ
- ทักษะการสังเกต หมายถึง ความสามารถในการใช้ประสาทสัมผัสอย่างใดอย่างหนึ่งหรือหลายอย่างรวมกัน ได้แก่ ตา หู จมูก ลิ้น และ ผิวกาย ไปสัมผัสโดยตรงกับวัตถุ หรือเหตุการณ์ โดยมีจุดประสงค์ที่จะรวบรวมข้อมูล ซึ่งเป็นรายละเอียดของสิ่งนั้น
- ทักษะการจำแนกประเภท หมายถึง ความสามารถในการใช้ประสาทสัมผัสอย่างใดอย่างหนึ่งของร่างกายในการจัดแบ่ง หรือเรียงลำดับวัตถุหรือสิ่งของที่มีอยู่ให้เป็นหมวดหมู่ โดยมีเกณฑ์ในการจัดแบ่ง เกณฑ์ดังกล่าวอาจใช้ความเหมือน ความแตกต่างหรือความสัมพันธ์อย่างใดอย่างหนึ่งก็ได้
- กิจกรรม หมายถึง กิจกรรมการเล่นกลางแจ้งที่ครูจัดให้เด็กได้เล่นนอกห้องเรียน ทั้งในบริเวณกลางแจ้งและใต้ร่มไม้ เพื่อให้เด็กได้เคลื่อนไหวส่วนต่าง ๆ ของร่างกายอย่างอิสระและสนุกสนาน
- กิจกรรมแบบมีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ หมายถึง สิ่งที่ครูจัดขึ้นเพื่อให้เด็กได้ปฏิบัติกิจกรรมการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้นอกห้องเรียนตามความสนใจอย่างอิสระ
- กิจกรรมแบบไม่มีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ หมายถึง การให้เด็กได้เล่นเครื่องเล่นสนามประเภทต่าง ๆ และเคลื่อนไหวร่างกายอย่างอิสระ โดยไม่มีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้
ประโยชน์ที่ได้รับ
- ได้พัฒนาทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ด้านการสังเกตและการจำแนกประเภทให้กับเด็กปฐมวัย
- ได้แนวทางสำหรับครู ผู้ปกครอง และผู้ที่เกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาในระดับปฐมวัย ได้เห็นถึงความสำคัญและประโยชน์ของกิจกรรมการเล่นน้ำ เล่นทราย และเล่นมุมช่างไม้
- ครูได้นำแนวคิดในการจัดกิจกรรมการเล่นนี้ไปใช้ในการพัฒนาเด็กให้มีศักยภาพทั้งด้านร่างกาย อารมณ์-จิตใจ สังคม และสติปัญญา
ประชากรและกลุ่มตัวอย่าง
ประชากร
ประชากรที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ คือ เด็กนักเรียนชาย-หญิง อายุระหว่าง 4-5 ปี ที่กำลังเรียนอยู่ชั้นอนุบาลปีที่ 1 ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2541 โรงเรียนสาธิตสถาบันราชภัฏเชียงใหม่ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ สังกัดสำนักงานสภาสถาบันราชภัฏ
กลุ่มตัวอย่าง
กลุ่มตัวอย่างที่ใช้ในการวิจัยครั้งนี้ คือ นักเรียนชาย-หญิง อายุระหว่าง 4-5 ปี ที่กำลังเรียนอยู่ชั้นอนุบาลปีที่ 1 ภาคเรียนที่ 2 ปีการศึกษา 2541 โรงเรียนสาธิตสถาบันราชภัฏเชียงใหม่ อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ จำนวน 30 คน โดยวิธีการสุ่มอย่างง่าย
เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย
- แผนการจัดกินกรรมการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้
- แบบทดสอบวัดทักษะกระบวนการทางวิทยาศาตร์ (แบบทดสอบวัดทักษะการสังเกต และแบบทดสอบวัดทักษะการจำแนกประเภท)
- สร้างแผนการจัดกิจกรรมการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ เพื่อส่งเสริมทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ ด้านการสังเกต และการจำแนกประเภท โดยใช้วิธีการจัดประสบการณ์ทางวิทยาศาสตร์แบบไม่เป็นทางการ
- แบบทดสอบวัดทักษะกระบวนการทางวิทยาศาตร์ ด้านทักษะการสังเกตและด้านการจำแนกประเภท
สรุปผลการวิจัย
- เด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบมีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ มีทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์สูงกว่าเด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบไม่มีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01
- เด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบมีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ มีทักษะการสังเกตสูงกว่าเด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบไม่มีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01
- เด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบมีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ มีทักษะการจำแนกประเภทสูงกว่าเด็กปฐมวัยที่ได้ปฏิบัติกิจกรรมกลางแจ้งแบบไม่มีการเล่นน้ำ เล่นทราย เล่นมุมช่างไม้ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01
